De kapel van het Heilig Sacrament en van de Zoete Naam Jezus en het Heilig Kruisaltaar
Altaaromlijsting,
Peter I Verbruggen, 1656
Titel kunstwerk:
Portiekaltaar van het Heilig Sacrament of de Zoete Naam Jezus (altaaromlijsting)
Type kunstwerk: schilderij
Kunstenaar: Peter I Verbruggen (1615-1686)
Datering: gedateerd 1656
Stijl: barok
Materiaal: Belgisch zwart marmer, Carrara
Afmetingen: 1450 x 550 cm.
Inventarisnr.:
SIRJACOBS Raymond, Sint-Paulus-Info, nr. 70, Inventaris van het patrimonium van de Antwerpse Sint-Pauluskerk, dl. I, 2006: p. 1743, nr. A03.
PA.029.A0004 (Donnet)
Locatie: kapel van het Heilig Sacrament en van de Zoete Naam Jezus
MANNAERTS Rudi, Sint-Paulus. De Antwerpse dominicanenkerk, Antwerpen, 2014: p. 78-83:
Ofschoon in de schaduw van Rubens’ schilderij, verdienen de zware witmarmeren schroefzuilen van Peter I Verbruggen aandacht. Engelkindjes, hoewel in de meerderheid, en putti wisselen elkaar willekeurig af. Traditioneel voor een (Sacraments)altaar oogsten zij graan en druiven ter voorbereiding van de eucharistische gaven van brood en wijn, die in de vorm van een kelk en een grote hostie worden voorgesteld. Links, hier in de zin van chronologisch eerst, op het tweede niveau, zijn twee engeltjes met elkaar aan het vechten, een compositie die teruggaat op Frans du Quesnoy (Rome, ca. 1635). Op dezelfde hoogte aan de rechterzijde, te interpreteren als een chronologisch vervolg, geven twee putti elkaar – verzoenend – een zoentje, wat daarboven herhaald wordt in een warme omhelzing. Een adequatere omkadering voor de échte, liefdevolle aanwezigheid van Jezus in de Eucharistie is moeilijk voor te stellen. Staat er niet in het evangelie Wanneer je dus je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je je broeder of je zuster iets verwijt, laat je gave dan bij het altaar achter; ga je eerst met die ander verzoenen en kom daarna je offer brengen (Mt. 5:23). En zegt Sint-Paulus (1 Kor. 11:27) niet dat wie onwaardig het Eucharistisch brood eet of de beker drinkt – zoals de vos die van de druiven wil eten – zich schuldig maakt aan het lichaam en bloed van de Heer? Het Sacrament van de pure liefde duldt niet dat je nog langer met iemand in onmin leeft. Zang en muziek met doedelzak (B5) en schalmei verbeelden de vreugde om Jezus in het Heilig Sacrament te ontmoeten.
Links bedreigt een hond een eekhoorn, terwijl hetzelfde diertje rechts ongestoord aan een vrucht kan knabbelen. Wat is daar de diepere zin van?
Op de zuilbasementen prijken de bustes van twee dominicanen. Links, dit is iconografisch rechts – op de ereplaats – wordt de devotie tot het Heilig Sacrament gepresenteerd door de buste van Thomas van Aquino, de auteur van de Sacramentshymnen. Op zijn mantel staat zijn persoonlijk attribuut, de zon als symbool van de ene waarheid. Rechts prijkt de mysticus Henricus Suso (ca. 1295 Ueberlingen of Konstanz, † Ulm 1366; nochtans pas zalig verklaard in 1831). Hij ijverde voor de Zoete-Naam-Jezusdevotie als eerherstel voor het oneerbiedig gebruik van Jezus’ naam. Volgens zijn vita had hij de naam van Jezus als monogram in zijn borst gegrift. Hier staat het ‘IHS’-monogram op Suso’s dominicanenmantel. In de bekroning van het altaar triomfeert het Kind Jezus over het kwaad.
Verdieping |
Zuil A |
Zuil B |
Zuil C |
Zuil D |
6 |
vogel (feniks?) |
engel zingt uit boek en slaat de maat |
? |
oogst |
5 |
engel speelt doedelzak |
engel met kelk en hostie |
rust tijdens oogst |
|
4 |
engel wil vos verhinderen om van de druiven te eten |
putto speelt op schalmei |
oogst |
putti omhelzen elkaar ter verzoening |
3 |
engel verschrikt met masker, putto valt achterover van ‘t schrikken |
kruis waarop doornenkroon |
eekhoorn knabbelt een vrucht |
|
2 |
vechtende engelen |
engel beschermt eekhoorn tegen hond |
putti zoenen elkaar verzoenend |
|
1 |
haan (met grote staart) |
oogst |
DONNET:
Portiekaltaar met vier getorste zuilen in wit marmer. Bekroning met Jezusmonogram en in de centrale nis het Jezuskind op de wereldbol, en op de zijvoluten twee engelen in aanbidding.
Aparte onderdelen van dit kunstwerk:
- Portiekaltaar: Bekroning met Jezusmonogram en Jezuskind waarnaast twee engelen. Voor het altaar staat een antependium in verguld hout met IHS-monogram.
- Sculpturen links en rechts van het altaar van het Heilig Sacrament:
- Sculptuur links: Jesus Afflicto
Zie: SIRJACOBS Raymond, Sint-Paulus-Info. Inventaris van het patrimonium van de Antwerpse Sint-Pauluskerk, dl. I, nr. 70, 2006: p. 1781, nr. C1.
- 029.C0001 (Donnet)
Zie meer info: apart lemma
- Sculptuur rechts: Heilig Hart
Zie: SIRJACOBS Raymond, Sint-Paulus-Info. Inventaris van het patrimonium van de Antwerpse Sint-Pauluskerk, dl. I, nr. 70, 2006: p. 1782, nr. C7.
- 029.C0007 (Donnet)
Zie meer info: apart lemma
Onderdeel van een groter geheel: /
Opdrachtgever:
Schenker:
Voorstudies:
Herkomst: /
Verdere geschiedenis:
Restauraties:
Tentoonstellingen:
- A) Andere kunstwerken die dit kunstwerk hebben beïnvloed:
- Dit kunstwerk is geïnspireerd door:
- Dit kunstwerk is gekopieerd naar: /
- B) De invloed van dit kunstwerk op andere kunstwerken:
- Dit kunstwerk is in prent omgezet (door):
- Dit kunstwerk is inspirerend voor:
- Dit kunstwerk is gekopieerd (door):
OPGELET: indien u een andere taal gekozen hebt, zullen de titels van deze boeken en artikels helaas automatisch mee vertaald worden!
U kan zelf de bibliografie sorteren op jaartal of op auteur.
Bijbel: Mat. 5, 23-24; Mat. 5, 25-26
@Jaar | @Auteur | Referentie |
1873 | GÉNARD Pierre | Verzameling der graf- en gedenkschriften van de provincie Antwerpen. Arrondissement Antwerpen, dl. 5, Antwerpen, 1873: p. 36, 137. |
1940 | JANSEN Ad. | Het altaar van den zoeten naam Jesus in de St. Pauluskerk te Antwerpen in Streven, 1940: p. 56-62. |
1971 | JANSSENS Aloïs | Sint-Pauluskerk te Antwerpen en haar kunstbezit, Antwerpen, 1971: p. 77, 80. |
1977 |
| Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Brussel. De beeldhouwkunst in de eeuw van Rubens in de Zuidelijke Nederlanden en het prinsbisdom Luik (catalogus), Brussel 1977, cat. nr. 45: p. 79. |
1981 | PERSOONS Guido | Sebastiaen de Neve’s communiebank uit 1655-1657 in Sint-Pauluskerk Antwerpen, z.p., 1981: p. 21. |
1994 |
| Bouwtekening (noord-zuid-dwarsdoorsnede van de kerk, ca. 1994, Rutger Steenmeijer) |
1995 | SIRJACOBS Raymond | De iconografie van de Antwerpse Sint-Pauluskerk en buurt. [Deel I] III. Peter Verbruggen de Oude: twee geknielde engelen in Sint-Paulus-Info, nr. 60, 1995: p. 1135-1136. [bozzetti] |
2001 | SIRJACOBS Raymond | Sint-Pauluskerk Antwerpen. Historische gids, 2de herw. uitg., Boechout, 2001: p. 70, 204-205. |
2005 | HECK M.-C. | Le cas de Van Opstal et de Du Quesnoy. Le Rubénisme en Europe aux XVIIe et XVIIIe siècles, 2005: p. 108, afb. 9. |
2014 | MANNAERTS Rudi | Sint-Paulus. De Antwerpse dominicanenkerk, Antwerpen, 2014: p. 78-83. |
0 reacties