De Geboorte

MANNAERTS 2014: p. 105-106:

In een uit hout opgetrokken stal (rechterbovenhoek) staat geheel rechts, tegen de lijst, Maria (M). Maria is een en al oog voor haar Pasgeborene en heeft reeds de doekjes van het Kind afgewikkeld om Hem vol fierheid aan de herders te tonen.

Het kind Jezus (+) in een kribbe kijkt de bezoekers vóór Hem aan. Getrouw achter Maria staat Jozef (Jo), bescheiden in de duistere achtergrond. Vanuit zijn twijfel aan de ware toedracht van deze geboorte, gaat zijn aandacht naar de engeltjes, (E) die een banderol houden met de Bijbeltekst ‘gloria in e[xcelsi]s de[o]’.

Als pendant van Maria staat een herderin (♀2) met een geelkoperen melkstoop op het hoofd en een melkkan in de rechterhand.

De geknielde herder (♂1) op de voorgrond, de hoed in de handen, de staf op de grond, heeft een gebonden lammetje als geschenk neergelegd. Anderen houden de handen in aanbidding gevouwen. Opregte blijdschap op de aenzigten, aldus Jacob Van der Sanden (ca. 1781), die verbonden was aan de tekenacademie. Van dit schilderij uit de reeks gaat de meeste fascinatie uit, dankzij het krachtige coloriet. Hoe subliem weet het licht de kleuren te nuanceren en tegelijkertijd te verlevendigen. Dit is een sterk Caravaggistische belichting, geïnspireerd door Rubens’ gelijknamig werk in de noorddwarsbeuk. Die warme kleurschakering is er dankzij het geel van de graanhalmen in de kribbe en de koperen melkstoop, de helrode korte jas en de lichtgroene kniebroek van de geknielde herder (♂1) en Maria’s blauwe mantel. Het blauw is overigens symbo­lisch gecombineerd met haar witte kledij en blanke teint.

Op subtiele wijze gaat de spirituele lichtstraling uit van de pasgeboren Heiland. De cirkel van wit, opgebouwd door de ont­vouwde doeken en de aureool, versterken het Kind als lichtbron van het schilderij. Jezus, ‘het licht van de wereld’ (Joh. 8:12) ‘dat schijnt in de duisternis’ (Joh. 1:4), wordt picturaal ver­beeld doordat het Kind het gelaat en de zichtbare lichaamsdelen van alle aanwezigen doet oplich­ten. Van der Sanden: Cornelis de Vos … heeft in dezen kersnagt ook zeer verstandiglijk alle het Licht doen weerschijnen uyt het afbeldzel van den geboren Messias, als zijnde het goddelijk Licht in de Duysternissen der volkeren.

Wat op het eerste gezicht pastorale verhaalmotieven lijken, blijken dragers van ‘ver­borgen’ symboliek. Het aan de poten vastgebonden lammetje is méér dan enkel een geschenkje van de herders. Het verzinnebeeldt de uiteindelijke betekenis van Christus als het geofferde ‘Lam van God’; een benaming die ook van toepassing is op de hostie in de mis. Net zoals bij Rubens’ Geboorte alluderen ook de graanhalmen in de kribbe op dat eucharistische ‘brood uit de hemel’.

DONNET:

Derde schilderij in de reeks van de Vijftien Mysteries van de Rozenkrans, het derde der Blijde Mysteries: De Geboorte van Christus. In een uit hout opgetrokken stal (zie rechterbovenhoek), staat uiterst rechts, de H. Maagd Maria, de jonge moeder, gekleed in een mantel geschilderd in ultramarijn. Ze heeft de doekjes van het kind afgewikkeld en toont de naakte boreling aan de herders die in aanbidding neerknielen, haar ogen gericht op haar baby. Jezus straalt licht uit en doet de zichtbare lichaamsdelen van alle aanwezigen oplichten. Op de voorgrond knielt een herder, gekleed in groene kniebroek en rood hemd. Hij heeft zijn hoed in zijn handen, zijn staf ligt naast hem op de grond, er vlak voor ligt een lam met samengebonden poten (de prefiguur van de Messias die als het Lam Gods zal geofferd worden. De tarwearen van de kribbe verwijzen naar het brood en de eucharistische maaltijd, de hostie. Een herderin in witte schort, draagt een geelkoperen melkstoop op haar hoofd en een melkkan in haar rechterhand een herdersjongen met staf staat achter de kribbe. Over zijn schouder kijkt een wat oudere herder, net als de jongen in groen gekleed, mee. Onder hen zit een oude grijsaard op de eerste rij bij de kribbe met naast hem een oudere vrouw, in het rood gekleed met wit hoofddoek, beiden hebben de handen in aanbidding gevouwen. Achter Maria staat en man met baard toe te kijken, wellicht haar man Jozef. Zijn ogen zijn gericht op vier putti die verschijnen aan de hemel en een banderol dragen met de volgende tekst: ‘Gloria in excelsis Deo’.

Aparte onderdelen van dit kunstwerk: /

Onderdeel van een groter geheel: Rozenkransreeks