Het hoogkoor
De marteldood van Sint-Paulus
of
De onthoofding van Sint-Paulus
Theodoor Boeyermans, ca. 1670 (voorheen hoofdaltaar, nu in Aix-en-Provence)
Type kunstwerk: schilderij
Kunstenaar: Theodoor Boeyermans (1620-1678)
Archief van de Antwerpse dominicanen, 18de-eeuw (Antwerpen, Sint-Pauluskerk)
VLIEGHE Hans, Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 134-135
kan ook worden toegeschreven aan Theodoor Boeyermans.
http://balat.kikirpa.be/doc/pdf/Saisies_112.pdf
MANNAERTS 2014, p. 60
Naast de vermelde Rubens kon men De marteldood van Sint-Paulus bewonderen van Theodoor Boeyermans (ca. 1670).
Foutieve toeschrijvingen aan:
Luc Franchois
DE WIT 1910: p. 57: … door Clément de Ris aan Luc Franchois toegeschreven.
Gaspar De Crayer (1584 – 1669)
toegeschrijving die enkel dateert van na de verplaatsing naar Aix-en-Provence
P.P. Rubens
L. BURCHARD, @@: p. @@
Datering: ca. 1670
Stijl: barok
Materiaal: olieverf op doek
Afmetingen
555 x 372 cm. – 20 vierkante meter.
SIRJACOBS INVENTARIS 2009: p. 1986, nr. N02.
558 x 365 cm.
VLIEGHE Hans, Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 134-135
Inventarisnr.
SIRJACOBS INVENTARIS 2009: p. 1986, nr. N02.
DONNET: /
Locatie: ca. 1670 – 1794 op het hoofdaltaar.
Voor de vraag hoe exact het daar afwisselde met Rubens’ schilderij Het visioen van Sint-Dominicus: zie Hoofdaltaar.
SIRJACOBS INVENTARIS 2009: p. 1986, nr. N02
Was als achterkant van Het groot visioen van Dominicus door Rubens (ca. 1619) meer dan 100 jaar aanwezig in het hoogaltaar van de Sint-Pauluskerk.
Bron: Legenda Aurea
MANNAERTS 2014: p. 60
Halvelings geknield op een heuvel wacht Paulus, de ogen hemelwaarts gericht, de fatale houw af die zijn hoofd zal doen rollen. Op Paulus’ verzoek komt Plautilla hem blinddoeken, aldus de Legenda Aurea van de dominicaan De Voragine. De toeschouwers op de heuvelflank, soldaten en christenen, vormen mee de barokke diagonale (opwaartse) as die oploopt naar de plek van de terechtstelling. Engeltjes brengen reeds de laurierkroon en de palmtak van Paulus’ hemelse overwinning aan.
Aparte onderdelen van dit kunstwerk: /
Onderdeel van een groter geheel: /
Opdrachtgever:
Schenker:
Voorstudies:
DE WIT 1910: p. 57
… de schets voor dit schilderij werd lange tijd toegeschreven aan Rubens en deze werd ook onder dat auteurschap verkocht op een openbare veiling in Mechelen.
VLIEGHE 1973: p.@@
Tekening: Theodoor Boeyermans, Het martelaarschap van Sint-Paulus, nr. 138a, Londen, British Museum.
Herkomst: /
Verdere geschiedenis
1794: Het schilderij werd uit de Sint-Pauluskerk als brandschatting naar Parijs weggevoerd.
1811: Napoleon verdeelt de mindere werken in de collecties van het Louvre over de regionale musea. Boeyermans’ Sint-Paulus belandt in Aix-en-Provence.
DE WIT 1910: p. 57
Het schilderij werd in 1794 weggenomen en op een gegeven moment in het museum in Toulouse bewaard.
Commentaar MANNAERTS 2021: een tussenstop of een foute melding?
1821: Tien jaar later wordt het schidlrij van het Museum overgebracht naar de dominikaanse Sainte-Marie Madeleinekerk in Aix-en-Provence
VLIEGHE Hans, Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 134
tot 1794: hoofdaltaar van de Sint-Pauluskerk,
- Dominicanenkerk in Antwerpen; in 1794 naar Parijs meegenomen; in 1821 naar de Sainte-Madeleinekerk van Aix-en-Provence gestuurd door de Franse overheid.
SIRJACOBS, Inventaris, dl. III, Sint-Paulus-Info, nr. 72, 2009: nr. N02, p. 1986
Werd in 1794 meegenomen door de Fransen en bevindt zich nu in de dominicaanse Sainte-Madeleinekerk van Aix-en-Provence.
MANNAERTS 2014: p. 60
In 1794 worden beide stukken door de Franse bezetter opgeëist en weggevoerd naar Parijs. In 1811 geeft Napoleon ze verder aan regionale musea. Dit is voor de Fransen na de Slag bij Waterloo een mooi alibi om ze niet te beschouwen als een onderdeel van de verzameling schilderijen die het Louvre moet restitueren. Dat verklaart waarom Rubens’ Sint-Dominicus nu de blikvanger is van het Musée des Beaux Arts te Lyon, en Boeyermans’ Sint-Paulus bewaard wordt in Aix-en-Provence, nu in de Ste Marie Madeleine. Ter vervanging schildert Cornelius Cels in 1807 De Kruisafneming voor het hoofdaltaar, die echter academisch koel lineair blijft. Misschien kan het wisselmechanisme weer worden geïnstalleerd om er een tweede schilderij, maar dan een hedendaagse creatie, mee in op te nemen? Maar dan moet ook het nieuwe schilderij 555 cm in de hoogte en 372 cm in de breedte meten!
Restauraties
2014-2016: Thierry Martel en Danièle Amoroso (Centre Interdisciplinaire de Conservation et de Restauration du Patrimoine à Marseille (CICRP) )
http://cicrp.info/?s=boeyermans
Tentoonstellingen: ?
A) Andere kunstwerken die dit kunstwerk hebben beïnvloed:
- Dit kunstwerk is geïnspireerd door:
VLIEGHE Hans, Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 131-134
nr. 137: Rubens, Het martelaarschap van Sint-Paulus: voorheen in de kerk van de augustijnen priorij Rood Klooster, nabij Brussel, vernietigd door brand in 1695:
Olieverf op doek; ca. 420 x 270 cm.
nr. 137a: Rubens, Het martelaarschap van Sint-Paulus, olieverfschets op paneel, 38,5 x 25,5 cm.; verblijfplaats onbekend.
MANNAERTS 2014, p. 60
Boeyermans liet zich volledig inspireren door Rubens die dit thema had behandeld voor het Rood Klooster bij Brussel.
- Dit kunstwerk is gekopieerd naar: /
B) De invloed van dit kunstwerk op andere kunstwerken:
- Dit kunstwerk is in prent omgezet (door):
- Dit kunstwerk is inspirerend voor:
- Dit kunstwerk is gekopieerd (door):
OPGELET: indien u een andere taal gekozen hebt, zullen de titels van deze boeken en artikels helaas automatisch mee vertaald worden!
U kan zelf de bibliografie sorteren op jaartal of op auteur.
Over het werk in Aix-en-Provence
@Jaar | @Auteur | Referentie |
1765 |
| Beschryvinge der bezonderste werken van de schilder-konste, ende beeldhouwerye, nu ter tyd zynde in de kerken, kloosters, ende openbaere plaetsen der stad Antwerpen, in ‘t licht gegeêven tot profyt der Reyzers, Antwerpen (drukker: BERBIE Gerardus), 1765: p. 61: nr. 10 (als T. Boeyermans), 76. |
1963 | BURCHARD L. en D’HULST R.-A. | Rubens Drawings, I, Brussel, 1963: p. 312. |
1910 | DE WIT Jacobus, DE BOSSCHERE J. | De kerken van Antwerpen. Schilderijen, beeldhouwwerken, geschilderde glasramen, enz., in de XVIIIe eeuw beschreven door Jacobus de Wit. Met aantekeningen door J. De Bosschere en grondplannen, Antwerpen, 1910: p. 57-58 (als T. Boeyermans). |
1769 | DESCAMPS Jean Baptiste | Voyage pittoresque de la Flandre et du Brabant avec des réflexions relativement aux arts & quelques gravures, Parijs, 1769: p. 190 (als T. Boeyermans). |
1967 | HELD J.S. | Jan van Boeckhorst as draughtsman, Bulletin des Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique, XVI, 1967: p. 142 (als school van Rubens). |
1971 | JANSSENS Aloïs | Sint-Pauluskerk te Antwerpen en haar kunstbezit, Antwerpen, 1971: p. 62. |
1763 | MENSAERT G.P. | Le peintre amateur et curieux ou description générale des tableaux des plus habiles maîtres, qui font l'ornement des églises, couvents, abbayes, prieurés & cabinets particuliers dans l'étendue des Pay-Bas Autrichiens: ouvrage tres-utile, I, Brussel, 1763: p. 203 (als T. Boeyermans). |
1877 | MICHIELS A. | L’art flamand dans l’Est et le Midi de la France, Parijs, 1877: p. 510, 511 (als G. de Crayer, Het martelaarschap van Sint-Cyprianus). |
1883 | ODEVAERE J. | Liste générale des tableaux et objets d’art arrivés deParis, ..., gedrukt door C. Piot, Rapport à Mr le Ministre de l’Intérieur sur les tableaux enlevés à la Belgique en 1794 et restitués en 1815, Brussels, 1883: p. 317, nr. 45 (als T. Boeyermans). |
1900 | PONTIER H. | Catalogue du Musée d’Aix, Aix-en-Provence, 1900: p. 2, 403 (als G. de Crayer, Het martelaarschap van de Heilige Blasius). |
1886-1892 | ROOSES M. | L'Œuvre de P.P. Rubens, histoire et description de ses tableaux et dessins, II, Antwerpen, 1886-1892: p. 332-334, nr. 478. |
1858 | VAN PUYVELDE L. | La décollation de Saint Paul d’Aix en Provence, non de Rubens, mais de Boeyermans in Revue belge d’archéologie et d’histoire de l’art, XXVII, 1958: p. 29-37, afb. 1-3. |
1973 | VLIEGHE Hans | Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 134-135, nr. 138, afb. 92. |
Literatuur over cat. nr. 138 a (in VLIEGHE 1973): Het martelaarschap van Sint-Paulus: Londen, Department of Prints and Drawings of the British Museum
@Jaar | @Auteur | Referentie |
1986 | DE COO Jozef | Zevenhonderd jaar geleden (nr. 1 in de reeks programma’s uitgegeven in het jubileumjaar “7 eeuwen Sint-Pauluskerk Antwerpen” 1276-1976 in Sint-Paulus-Info, nr. 30, 1986: p. 346. |
2014 | MANNAERTS Rudi | Sint-Paulus. De Antwerpse dominicanenkerk, Antwerpen, 2014: p. 60. |
2011 | SAUERLÄNDER W. | Der katholische Rubens. Heilige und Märtyren, München, 2011: p. 202, 205-206, 296 (noot 17) en 297 (noot 7). |
2001 | SIRJACOBS Raymond | Sint-Pauluskerk Antwerpen. Historische gids, 2de herw. uitg., Boechout, 2001: p. 66. |
1973 | VLIEGHE Hans | Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 136-137, nr. 138 a, afb. 97 (over de voorstudie (tekening) voor het schilderij (Londen, Department of Prints and Drawings of the British Museum) |
Literatuur over de kunstwerken van Rubens waarop dit kunstwerk is geïnspireerd
Nr. 137 en 137a: Rubens, Het martelaarschap van Sint-Paulus: voorheen in de kerk van de augustijnen priorij Rood Klooster, nabij Brussel, vernietigd door brand in 1695
@Jaar | @Auteur | Referentie |
1895 |
| Anecdota ex codicibus hagiographicis Johannis Gielemans, Brussel, 1895, p. 280. |
1743 | FRICX G. | Description de la ville de Bruxelles, Brussel, 1743, p. 215. |
1967 | HELD J.S. | Jan van Boeckhorst as Draughtsman in Bulletin des Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique, XVI, 1967: p. 142. |
1886-1892 | ROOSES M. | L'Œuvre de P.P. Rubens, histoire et description de ses tableaux et dessins, II, Antwerpen, 1886-1892: p. 332-334, nr. 478. |
1659 | SANDERUS A. | Chorographia sacra Brabantice, Brussel, 1659: p. 3, 12, 26. |
1952 | VAN MOLLE F. | Nieuwe nota’s bij een verloren werk van P.P. Rubens in Revue Belge d’archéologie et d’histoire de l’art, XXI, 1952: p. 127 -133. |
1965 | VLIEGHE H. | De marteldood van de H. Petrus, een olieverf schets door Gaspar de Crayer in Bulletin Museum Boymans-van Beuningen, XVII, 1965: p. 18 |
1973 | VLIEGHE Hans | Corpus Rubenianum, dl. 8, Saints, dl. 2, Brussel, 1973: p. 131-134, nr. 137 en 137a, afb. 91 (Rubens, Het martelaarschap van Sint-Paulus: voorheen in de kerk van de augustijnen priorij Rood Klooster, nabij Brussel, vernietigd door brand in 1695) |
Nr. 137a: Rubens, Het martelaarschap van Sint-Paulus: verblijfplaats onbekend (olieverfschets)
@Jaar | @Auteur | Referentie |
1921 |
| P.P. Rubens, Des Meisters Gemälde, uitgegeven door R. Oldenbourg, Klassiker der Kunst, V, 4de druk., Stuttgart-Berlijn, [1921]: p. 418. |
1927 | BENSON R. | The Holford Collectiion at Dorchester House, Oxford, 1927, afb. CIV. |
1963 | BURCHARD L. en D’HULST R.-A. | Rubens Drawings, I, Brussel, 1963: p. 311. |
1928 | GIBSON W. | The Holford Collection in Apollo, VII, 1928: p. 198. |
1947 | GORIS J.-A. en HELD J.S. | Rubens in America, Antwerpen, 1947: p. 36, nr. 67. |
1967 | HELD J.S. | Jan van Boeckhorst as Draughtsman in Bulletin des Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique, XVI, 1967: p. 142. |
1952 | LARSEN E. | P.P. Rubens, Antwerpen, 1952: p. 219, nr. 92. |
1886-1892 | ROOSES M. | L'Œuvre de P.P. Rubens, histoire et description de ses tableaux et dessins, II, Antwerpen, 1886-1892: p. 334, 335, nr. 478, 1. |
1965 | VLIEGHE H. | De marteldood van de H. Petrus, een olieverf schets door Gaspar de Crayer in Bulletin Museum Boymans-van Beuningen, XVII, 1965: p. 18 (reproductie). |
1854 | WAAGEN G.F. | Treasures of Art in Great Britain, II, Londen, 1854: p. 200 (als Van Dyck, De onthoofding van een heilige). |
0 reacties